Utrechts Nieuwsblad / GPD - Bert van Nieuwenhuizen

Bestaat er toeval?
Caesar en Jezus beginnen hun loopbaan allebei in een noordelijke buurstaat: Caesar in Gallië, Jezus in Galilea. Beiden moeten een noodlottige rivier oversteken: de Rubicon en de Jordaan. Beiden komen daar een begunstiger/rivaal tegen: Pompeius en Johannes. En hun eerste aanhangers: Antonius en Curio, respectievelijk Petrus en Andreas.
En zo gaat het in het - uiterst smakelijk vertellende boek over Ceasar en Jezus - maar door met de inderdaad uiterst frappante overeenkomsten tussen die twee.
Immers: allebei zijn ze voortdurend onderweg en komen zij tenslotte in de hoofdstad waar zij eerst in triomf worden ingehaald en vervolgens smartelijk ten onder gaan: in Rome en in Jeruzalem. Allebei onderhouden deze mannen goede betrekkingen met vrouwen, een bijzondere relatie heeft Caesar met Cleopatra en Jezus met Maria Magdalena.
Zowel Caesar als Jezus zijn grote redenaars en van de hoogste adel, afstammeling van Aeneas en zoon van David. En toch zijn ze allebei wat we vandaag de dag noemen ‘self made men’. Allebei moeten ze keihard vechten en allebei triomferen ze, de één op een paard, de ander op een ezel.
De reeks van overeenkomsten lijkt eindeloos, het toeval wordt steeds onwaarschijnlijker: zijn het niet allebei mannen die het opnemen voor het ‘gewone volk’ en botsen ze beiden niet met de aanzienlijksten?
Beide mannen zijn strijdbaar, maar als het nodig is ook opvallend mild. Was Caesar niet de man die de ‘clementie voor zijn vijanden’ introduceerde terwijl Jezus het ‘hebt uw vijanden lief’ predikte?
Beiden worden verraden: door Brutus en door Judas. Beiden hebben een moordenaar die aanvankelijk de dans ontspringt: de andere Brutus en Barabbas. En in beide gevallen is er iemand die zijn handen in onschuld wast: Lepidus en Pilatus.
Zowel Caesar als Jezus worden ervan beschuldigd zichzelf tot koning te hebben verheven: koning der Romeinen en koning der joden. Beiden hullen zich in een rode koningsmantel en dragen een kroon op het hoofd: een lauwerkroon en een doornenkroon. Beiden worden vermoord: Caesar met dolken doorstoken, Jezus gekruisigd, maar ook met een steekwond in zijn zijde. Beiden worden na hun dood vergoddelijkt: als Divus lulius en als Jezus Christus.
En zo gaat het boek van Francesco Carotta in een zeer levendige vertaling van Tommie Hendriks in een adembenemend tempo door met wonderbaarlijke gelijkenissen tussen deze twee grootheden in de geschiedenis. Waarvan er echter één, Jezus, nooit écht in de geschiedensboeken heeft gestaan.

Francesco Carotta werd in 1946 in Italië geboren en heeft een bont palet aan studies achter de rug. Hij volgde eerst het semenarie en bracht het tot priester, volgde vervolgens een opleiding tot ingenieur, vervolgde met filosofie en bekroonde dat met een studie taalkunde. Carotta dreef een aantal jaren een informatica-onderneming in Duitsland en beheert nu zijn eigen uitgeverij. Uitgever Perry Pierik uit Soesterberg stelt dat hij bij eerste lezing uitermate gebiologeerd was door dit boek. „lk ben historicus en in de geschiedenis van het christendom heeft een aantal vragen mij altijd beziggehouden. Carotta lijkt daar nu een antwoord op te geven en ik prijs me zeer gelukkig dat ik de rechten voor Nederland en Vlaanderen van dit boek in handen gekregen heb.“
Je moet het geloven, het levensverhaal van Jezus, de wel- en wonderdoener. De man die zich in alle eenvoud op sandalen aandiende, die over vrede en gerechtigheid sprak, die zieken genas en en over het water wandelde.
Geschiedvorsers zijn hem echter nooit tegengekomen, reppen in hun boeken nergens over deze Jezus. Zelfs kardinaal Ratzinger, de ‘geloofsbewaarder’ van het Vaticaan verzuchtte recent ‘dat de grootste belemmering voor de verspreiding van het geloof tegenwoordig wordt gevormd door het feit dat historisch gezien niet meer geloofwaardig kan worden gemaakt dat Jezus echt heeft bestaan’.
Maar misschien heeft Jezus historisch gezien juist wel bestaan. In de persoon van Julius Caesar. En is het levensverhaal van Jezus zoals ons dat in het evangelie wordt verteld simpelweg het levensverhaal van Julius Caesar.
Caesar leefde weliswaar een volle eeuw na Jezus [fout: na Jezus. z.o.], maar de evangelieverhalen die over Jezus vertellen zijn ook pas een eeuw na zijn dood verschenen. Het hele levensverhaal van Julius Caesar is door de evangelisten verplaatst van het Romeinse Rijk naar het Heilige Land, van Rome naar Jeruzalem.
Julius Caesar heeft echt bestaan, dat weten we, daar getuigen talloze kronieken en boeken van.
Zeer opmerkelijk is ook de gelijkenis wat betreft de wonderen die beide mannen wat betreft ‘de zee’ hebben verricht.
Het evangelie vertelt ons dat Jezus over de zee wandelde: ‘En tegen de avond was de boot midden op de zee en Hij alleen op het land. En Hij zag dat ze zich afbeulden bij het roeien, want de wind kwam hun tegemoet. Omstreeks de vierde nachtwake kwam hij tot hen en wandelde op de zee en wilde hun voorbijgaan. Zij meenden dat Hij een spook was. Maar direct sprak hij met hen en zei: wees gerust, Ik ben het, vreest niet.’

Een soortgelijk verhaal wordt over Caesar ook verteld: hij had te weinig schepen om zijn troepen te vervoeren en het was erg zwaar weer. Door het benutten van de stroming van een in zee uitmondende rivier wilde hij door de branding heen roeien. Maar toen de landwind voor een scherpe bries week die in de nacht uit zee kwam opzetten, stuitte de stroom op de aanrollende zeegolven. De boot werd terug geslagen en de stuurman raakte vertwijfeld. Daarop liet Caesar zich zien: ‘Wees niet bang, je vervoert Caesar in je boot en Caesars geluk vaart mee.’ Het hielp aanvankelijk en iedereen roeide met verdubbelde inspanning.
Als de figuren van Jezus en Julius Caesar inderdaad dezelfde geweest zouden zijn, dan zou dit enorme consequenties hebben voor de plaats van de joden in onze wereldgemeenschap. Immers, hen kan niet langer aangewreven worden Jezus vermoord te hebben en ze zouden niet langer ‘in de schuld staan’ bij de christelijke wereld. Maar de theorie die in dit boek ontsponnen wordt zou natuurlijk uitermate ingrijpend zijn voor het hele christendom, sterker nog: het zou de christelijke wereld totaaI op z’n kop zetten.
Het boek is in z’n oorspronkelijke versie al drie jaar uit en toch is de christelijke kerk nog niet op z’n kop gezet. Waarom niet?
De schrijver geeft daar verschillende argumenten voor. Als mensen niet voor de volle honderd procent overtuigd zijn van een theorie, dan branden ze zich liever niet aan die theorie.
Er zijn ook theologen die deze theorie wel aannemelijk vinden, maar die ervoor terugdeinzen om het wereldbeeld van miljoenen mensen op z’n kop te zetten: ‘laat de mensen hun Jezus nu maar’, zo luidt de redenatie.
Volgens schrijver Francesco Carotta, die meer dan tien jaar onderzoek pleegde voor hij z’n boek schreef, hoeft de christelijke kerk het toegeven van zijn theorie - Caesar en Jezus waren dezelfde figuren - niet te vrezen: immers, de kerk krijgt volledig gelijk in de altijd door haar verkondigde waarheid dat Jezus echt bestaan heeft. Alleen: Jezus heette Julius Caesar. Maar beiden zijn vergoddelijkt na hun gruwelijke einde. En de vergoddelijkte mens kan alleen maar voortbestaan bij de gratie van geloof, of hij nu naar de naam Jezus Christus of Julius Ceasar luistert.
_______
Francesco Carotta (vertaling drs. A.P.J. Hendriks) ‘Was Jezus Caesar?’, Uitgeverij Aspekt Soesterberg, 29,98 euro. Naar aanleiding van het verschijnen van dit boek debatteert de auteur op donderdag 28 november met het publiek. Voorzitter Thomas von der Dunk. Plaats: Lutherse Kerk, Hamburgertraat 18, Utrecht. Aanvang 20 uur. Info: www.tumultdebat.nl

____________

In Bert van Nieuwenhuizens artikel ‘Was het Caesar die over het water liep?’ (Focus, 16-11-2002) is een wat komische tikfout geslopen. In plaats van ‘Caesar leefde weliswaar een volle eeuw voor Jezus’ stond er abusievelijk ‘Caesar leefde weliswaar een volle eeuw na Jezus’. Dit foutje heeft veel lezers geirriteerd. Zij klommen in de pen en lanceerden hierover allerlei hypothesen (opiniepagina, 22-11-2002). Het is opmerkelijk waartoe een enkele kleine verschrijving kan leiden.

Maar nu moet men zich eens indenken wat er gebeurd zou zijn wanneer, net als 2000 jaar geleden, ieder exemplaar van de tekst door een schrijver met de hand overgeschreven had moeten worden. Telkens kopieën van een vorige kopie van een eervorige kopie. En dat voor bijvoorbeeld de gehele dagoplage van het Utrechts Nieuwsblad. Na talloze exemplaren zou de tekst van de laatste kopie aanzienlijk van het origineel afwijken. Dat is nou precies de situatie die we aantreffen bij de ongeveer 5000 bewaard gebleven oude handschriften van het Nieuwe Testament. Deze handschriften stemmen nauwelijks voor de helft van de woorden met elkaar overeen.

Ondanks die ongelooflijke hoeveelheid overschrijffouten heeft het Nieuwe Testament veel van zijn oorspronkelijke inhoud bewaard. Dat is het alleropmerkelijkst resultaat van Carotta's onderzoek en kan weergegeven worden met een geparafraseerd beroemd klassiek citaat: NIHIL EST IN JESU QUOD PRIUS NON FUERIT IN CAESARE.
Letterlijk vertaald: er is niets bij Jezus dat al niet bij Caesar is geweest. Wat de kopieervaardigheid van Francesco Carotta betreft kan briefschrijver drs. R.J.C. Koop gerust zijn: de bovenvermelde tikfout komt niet in zijn boek voor.

Tommie Hendriks
Vertaler van ‘Was Jezus Caesar? Over de Romeinse oorsprong van het christendom’.

Utrechts Nieuwsblad / GPD – Bert van Nieuwenhuizen