Elsevier – Gerry van der List

Als Jan van Friesland enthousiast is, is hij heel enthousiast. Dat weet iedereen die de 49-jarige journalist en televisiemaker van nabij heeft meegemaakt. De voormalige eindredacteur van het zondagse praatprogramma op televisie Buitenhof kan vooral lyrisch praten over eigenzinnige denkers, dwarse types met omstreden opvattingen die tegen de stroom inroeien. Zo werkt hij aan een documentaire over C.W. Rietdijk, de cultuurfilosoof uit Bloemendaal die weinig gangbare ideeën over eugenetica verkondigt.

Maar deze week presenteert Van Friesland aan de pers trots een documentaire over een andere curieuze intellectueel, Francesco Carotta. Deze Italiaanse taalkundige publiceerde acht jaar geleden een geleerd boek in het Duits met de intrigerende titel War Jesus Caesar? Mede door de inspanningen van Van Friesland bracht uitgeverij Aspekt in 2002 een Nederlandse vertaling op de markt die tot een debatje leidde over een opvallende theorie.

Carotta herschrijft namelijk de wereldgeschiedenis. Zijn stelling is dat Jezus Christus niemand anders was dan Julius Caesar. Vertaal- en kopieerfouten in de verhalen over Divus Julius, de goddelijke keizer, zouden hebben bijgedragen aan de creatie van een mythologisch personage, de stichter van het christendom. Er zijn volgens Carotta veel te veel overeenkomsten tussen het leven van de joodse JC en de Romeinse JC om van toeval te kunnen spreken.

Een paar voorbeelden. Zowel Jezus als Caesar was een rechtvaardig man met een goddelijke status. De kruisiging van de Verlosser doet sterk denken aan de brute moord op de veldheer. In beide verhalen is sprake van een verrader (Judas en Brutus) en iemand die zijn handen in onschuld wast (Pontius Pilatus en Marcus Aemilius Lepidus). Eigenlijk zijn alle elementen uit het evangelie van Marcus, zoals woorden, zinnen, personen, rekwisieten en verhaalstructuren, terug te vinden in de Romeinse bronnen die getuigen van het leven van Caesar. Door verdraaiingen in de overleveringsgeschiedenis ‘is de uit Gallië komende bevrijder van Corfinium geworden tot de uit Galilea komende duivelbanner van Kafarnaüm: Julius Caesar tot Jezus Christus’.

In het begin van de 111 minuten durende documentaire Het Evangelie van Caesar zien we Carotta met een beeltenis van de keizer met een smartelijke uitdrukking. Dat is het gelaat dat we associëren met de barmhartige Jezus, legt hij uit. Terwijl hij later tijdens een lezing de bekende uitspraak citeert: ‘Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard.’ Dat lijkt de taal van een kordate militair, maar het zijn de woorden van de vredelievende veldprediker uit Nazareth. Zie je wel, wil Carotta zeggen, Caesar en Christus verschillen helemaal niet zoveel van elkaar als we traditioneel geneigd zijn te denken.

Van Friesland is Carotta jarenlang gevolgd door Europa om de aantrekkelijkheid van de theorie te demonstreren en medestanders te zoeken. Ze reisden van Engeland naar Italië, van Spanje naar Cyprus. Omdat het moeilijk was geldschieters te vinden, stak de documentairemaker veel eigen geld in de 3 ton kostende documentaire, zodat hij nu praktisch op zwart zaad zit. Gelooft hij dan zo sterk in die theorie? ‘Geloven!?’ repliceert Van Friesland verontwaardigd in zijn Utrechtse huis waar hij net de film heeft laten zien. ‘Het is geen kwestie van geloof. Het gaat hier om een briljante wetenschappelijke theorie met een grote plausibiliteit. Francesco is meedogenloos origineel.’

Er valt in elk geval veel zendingswerk te verrichten. Zelfs in eigen land heeft de Italiaan Carotta nog geen opzien gebaard, terwijl hij toch betoogt dat de grondlegger van onze joods-christelijke cultuur niet heeft bestaan. In Nederland komt de bijval van personen die niet echt een reputatie hebben hoog te houden als classicus of taalgeleerde, zoals de werkloze zoon van de historicus H.W. von der Dunk.

Carotta toont zich niet uit het veld geslagen door het gebrek aan academische steun. Galileo Galilei en Charles Darwin kregen immers ook pas na heel veel weerstand gelijk. Stelt Van Friesland de held van zijn documentaire op één lijn met deze grote wetenschappers uit het verleden? ‘Och, dat weet ik niet. Ik vertrouw in elk geval op het zelfreinigend vermogen van de wetenschap. Critici van Carotta hebben vaak niet eens zijn boek gelezen. Maar als je de theorie serieus bestudeert en haar probeert te weerleggen, merk je dat ze niet omver te krijgen valt.’


—————————

Zelfs in eigen land heeft de Italiaan Carotta nog geen opzien gebaard, terwijl hij toch betoogt dat de grondlegger van onze joods-christelijke cultuur niet heeft bestaan.